Gagaty Sołtykowskie to rezerwat przyrody nieożywionej położony w północno zachodniej części Gór Świętokrzyskich. Krajobraz parku przypomina wulkaniczną powierzchnię Księżyca na której możemy zobaczyć odsłonięte tropy mieszkańców Parku Jurajskiego sprzed 200 ml lat.

Położenie rezerwatu
Gagaty Sołtykowskie położone są w powiecie koneckim przy trasie nr 42 łączącej Końskie ze Skarżyskiem Kamienną. Od miejscowości Odrowąż kierujemy się na wschód. Po przejechaniu 400 metrów skręcamy w szutrową drogę. Dalej leśnym duktem dochodzimy do tablicy przy wejściu na teren rezerwatu. Skręcamy w lewo, pokonujemy dwa pomosty  i jesteśmy już w sercu rezerwatu.

Księżycowy krajobraz
Rezerwat przyrody w Gagatach Sołtykowskich o pow. 13,3 ha został założony w 1997 roku. Obszar rezerwatu obejmuje wyrobisko wgłębne o długości 400 metrów i szerokości 200 metrów. Do 1977 roku wydobywano tutaj glinkę ceramiczną. Pozostałością po działalności górniczej są hałdy, olbrzymie zwaliska, niewielkie jeziorka oraz warstwy i  wychodnie skalne mułów, iłów z wkładkami piaskowca, które są geologicznym zapisem środowiska rzecznego tego terenu. Na terenie całego parku możemy odnaleźć minerały rud żelaza - syderyty. Kolor skał mułowcowych oraz zawartych w nich tlenków żelaza zabarwił cały rezerwat na czerwono. To przypomina typowy krajobraz księżycowy.

Fot nr 1. Księżycowy krajobraz rezerwatu Gagaty Sołtykowskie

Największą jednak osobliwością przyrodniczą jest występowanie tutaj rzadkiego minerału gagatu zwanego czarnym bursztynem. Jest to rzadko spotykana w środowisku bitumiczna odmiana węgla brunatnego. Od nazwy minerału pochodzi staropolskie  określenie gagatek, jako osoby często używającej ozdób wykonanych z gagatu.Mówiono żartobliwie na taką osobę - "Ach Ty gagatku".


Fot. nr 2 Minerały syderytu spotykane w wyrobisku w Gagatach Sołtykowskich.

Dinopark
Osobliwością rezerwatu są odkryte, dobrze zachowane tropy gadów jurajskich - dinozaurów, które tutaj żyły 200 mln lat temu.
W Gagatach Sołtykowskich możemy podziwiać dwa unikatowe tropy na skalę światową. Jednym z nich jest największy ślad dinozaura w Polsce, mający ponad 60 cm długości, drugim jest najstarszy na świecie znany zapis stadnego trybu życia Zauropodów - jednych z największych dinozaurów - roślinożerców.
Największy odkryty trop dinozaura według badań paleontologów należy do gatunku drapieżnego allozauroida, bliskiego krewniaka allozaura. Był to olbrzym o 6 metrowej wielkości polujący na roślinożerców.
Zapis zauropodów  to dwa równoległe szlaki osobników dorosłych oraz cztery ścieżki osobników młodocianych.
Jest to najstarsze na skalę światową świadectwo opieki dinozaurów nad potomstwem. W celu ochrony wypreparowanych śladów, tropy te zabezpieczono ksylanowym impregnatem oraz wybudowano nad nimi drewnianą wiatę.

Fot. nr 3 Tropy stadnego trybu życia dinozaurów przykryte drewnianą wiatą.

Na powierzchni około 200m2 paleontolodzy odkryli również 15 innych śladów dorosłych zauropodów, prawdopodobnie wulkanodontów. Obok nich znajdują się ścieżki wydebtane przez mniejsze osobniki  tego samego gatunku. Są tutaj także tropy będące świadectwem ataku wielkich dinozaurów na mniejsze osobniki roślinożerców. Dinozaur skradał się za ofiarą, zabijał ją. Upolowaną sztukę zjadał stojąc na trójpalczastych stopach.Zachowane odciski trójstopia rzadko występują w przyrodzie. Aby uchronić tropy przed dewastacją postanowiono ich nie odsłaniać. Możemy jedynie podziwiać ślady dinozaurów znajdujące się pod drewnianą wiatą.


Fot. nr 4 Tropy stadnego trybu życia dinozaurów

Nie tylko dinozaury
Teren rezerwatu jest bogaty w róźne typy siedliskowe krajobrazu. W północno wschodniej części znajduje się hałda będąca pozostałością eksploatacji górniczej. Na powierzchni chaotycznie porozrzucanych bloków piaskowców możemy znaleźć wiele ciekawych skamieniałości jurajskich roślin kopalnych: skrzypy.
W północnej części rezerwatu znajdują się malownicze oczka wodne, wśród których rosnie wiele gatunków chronionych, takich jak: rosiczka okrągłolistna, storczyki, pałka wodna. Obrzeża lasu porasta las olszowy oraz bór mieszany, w runie tych siedlisk możemy spotkać widłaka goździstego oraz gruszczyki.


Fot nr 5 Pomost w północnej części rezerwatu.

Przechadzając się i podziwiając krajobrazy rezerwatu można spotkac się z daleką krewną gadów jurajskich - żmiją zygzakowatą.
Reasumując, rezerwat przyrody Gagaty Sołtykowskie jest wyjątkowym miejscem w Górach Świętokrzyskich.Spoglądając na tropy dinozaurów przenosimy sie do epoki dinozaurów - tytanów. A będąc na tym terenie mamy wrażenie pobytu na powierzchni Księżyca....