Nasz świętokrzyski sędziwy staruszek jest najstarszym drzewem w Polsce. To symbol przyrody świętokrzyskiej. Ma ponad 1000 lat, jest świadkiem całej polskiej historii. Trzyma się dzielnie, jednak od 100 lat boryka się ze "zdrowiem". Przyczyny jego dolegliwości spowodowane są pożarami, niesprzyjającymi procesami meteorologicznymi (burze z piorunami) oraz poziomem wód gruntowych.
Położenie, jak dotrzeć?
Dąb Bartek rośnie w miejscowości Bartków między Samsonowem a Zagnańskiem przy drodze 750 łączącej Ćmińsk Kościelny( przy trasie nr 74)z Barczą(przy trasie nr 7). Od Ćmińska jest około 11 km, od Kielc - 21 km. Pieszo możemy dojść zielonym szlakiem, który prowadzi z Bliżyna do stacji kolejowej w Zagnańsku.
Wymiary i wiek sędziwego Bartka
Gatunek: dąb szypułkowy ( Quercus pedunculata)
Obwód pnia przy ziemi - 13,40 m
Obwód pnia na wysokości 1,3 m- 9,85 m
Średnica na wysokości 1,3m - 3,14 m
Wysokość - 30 m
Rozpiętość korony - 20 na 40 m
Miąższość całego drzewa - ok. 72 m3
Wiek - od 800 do 1200 lat Losy "Bartka"
W 1934 roku sąd konkursowy pod przewodnictwem Władysława Szafera, wybitnego polskiego botanika uznał Bartka za najokazalsze drzewo w Polsce. W 1952 roku Bartka objęto ochroną pomnikową. Bartek miał przyjemnośc poznać wiele znanych osobistości na przestrzeni 1000 lat. Według legend pod jego konarami wypoczywali: Bolesław Krzywousty, który w lasach Puszczy Świętokrzyskiej polował na grubego zwierza. Kazimierz Wielki pod koroną sprawoał sądy. Władysław Jagiełło idąc na Grunwald miał także na chwilę schronić się w cieniu bartkowej korony. Jan III Sobieski, który dotkliwie pobił Turków pod Wiedniem tutaj także odpoczywał. Kazał włożyć do dziupli butelkę wina, rusznicę i szablę wiedeńską. Dziś dziuple są zarośnięte i w dalszym ciągu znajdują się w nich tureckie skarby... W ostatnim wieku Bartek przeżywał chwile grozy. W 1906 roku bojówka PPS - u z pobliskiej Kołomani zaatakowała siedzibę Urzędu Nadleśnictwa Samsonów położonej około 50 metrów od wiekowego dębu. W trakcie strzelaniny raniono 3 PPS-owców. Jeden z nich podpalił zabudowania. Płomienie przeniesione przez wiatr zapaliły Bartka od waschodu. Okoliczni chłopi przybyli gasić pożar, jednak bojówkarze im zabronili. Po pożarze od strony wschodniej pojawiła się martwica próchnicy. W 1920 roku powstałą dziuplę wypełniono plombą cementową. Nie był to jednak dobry pomysł, plomba ta nijak pasowała do drewna i w dalszym ciągu martwica postępowała. W 1978 roku przeprowadzono następną próbę poprawy zdrowia Bartka. Usunięto cementową plombę, zabezpieczono wnętrze środkami grzybobójczymi i bakteriobójczymi. Starą plombę zamieniono na plombę z tzw papierówki(sosnowo - jodłowe drewno).Uszczelniono także otwarte przestrzenie drzewa przed wnikaniem wody. Całość przykryto korą z innych dębów. 3.06. 1991 roku Bartka spotkało następne wielkie nieszczęście. Uderzenie pioruna zerwało z jego pnia dwa pasy kory i spowodowało zapalanie drewnianej plomby. Pożar został ugaszony przez strażaków. Pod nadwerężone konary postawiono drewniane podpory aby drzewo nie przewróciło się. W 1997 roku przeprowadzono następne zabiegi mające na celu poprawę zdrowia Bartka. Wymieniono drewniane podpory na metalowe teleskopowe z gumowymi podkładami pod konary.Osadzono je na cementowych fundamentach. Podpory są tak skonstruowane aby były jak najlżejsze. W 2005 roku założono dodatkowe trzy podpory i nowe odgromienie. Dodatkowe podpory ustawiono po północnej stronie gdzie przechył drzewa jest największy i wynosi 80%. Innym problemem zdrowotnym z jakim boryka się Bartek jest niski pozoim wody. Po uruchomieniu w 1973 roku ujęcia wody pitnej w dolinie Bobrzy dla Kielc poziom wó gruntowych bardzo się obniżył. Aby przeciwdziałać tej niekorzystnej dla drzewa sytuacji hydrologicznej wybudowano kilkanaście studzienek nawadniających jego system korzeniowy. Aktualnie Dąb Bartek jest ulubionym miejscem przyjazdu wycieczek z całej Polski. Przybywają tutaj także pary młode, które przy Bartku wznoszą toast za jak najlepsze i szczęśliwe małżeństwo. Uczniowie z pobliskiego Zespołu Szkół Leśnych w Zagnańsku troskliwie opiekują się sędziwym staruszkiem. Co rok pod jego konarami odbywają się otrzęsiny pierwszoklasistów.
Gołoborze im Kobendzy na Łysej Górze Zamiast wstępu
Skalne morze, skalne gruzowisko złożone z setek tysięcy głazów piaskowców kwarcytowych. Największe i najpiękniejsze znajduje się na Łysej Górze. Według podań ludowych powstanie gołoborza wiąże się z działalnością diabelską.... Położenie
Gołoborze znajduje się na północnym stoku Łysej Góry. (595 m). ,w sercu Świętokrzyskiego Parku Narodowego. Dojście czerwonym szlakiem Massalskiego od wschodu od Trzcianki, od zachodu od Huty Szklanej. Aby ułatwić zwiedzanie i podziwianie pieknych widoków kilka lat temu udostępniona została dla turystów platforma widokowa na gołoborze. Wstęp jest płatny.
Fot. Platforma widokowa na Łysej Górze. Widok na największe gołoborze w woj. Świętokrzyskim
Opis przyrodniczy
Gołoborze im. Kobendzy ma powierzchnię 4,05 ha i jest największym gruzowiskiem skalnym w Górach Świętokrzyskich.Wymiary gołoborza to 430 metrów długość oraz około 180 metrów szerokość. ( patrząc wprost w linni równoległej). Dolna granica gołoborza znajduje się na wysokości 480 m npm, górna na wysokości 585 metrów ( wysokość położenia galerii widokowej). Północny stok Łysej Góry z pokrywą rumowiska skalnego nachylony jest po kątem 28 stopni.Jedynie część środkowa jest spłaszczona i pochylona o około 12 stopni. Spoodowane to jest zmianą predyspozycji podłoża ( łupki kambryjskie).
Gołoborze zbudowane jest z ostrokrawędzistych bloków piaskowca kwarcytowego, który zalicza się do jednej z najstarszych skał w Polsce i Europie. Wiek bezwzględny to 540 ml lat. Głazy skalne mają różną wagę. Średni ciężar jednego bloku piaskowca kwarcytowego to około 85 kilogramów.
Miąższość gruzowiska waha się od 1 metra do największej 4 metrowej. Według obliczeń Romana Kobendzy pojemność, wielkość tego gołoborza to równowartość 2,5 tysiąca dużych wagonów kolejowych.
Gołoborza w Górach Świętokrzyskich powstały w epoce plejstocenu.Sprawcą pojawienia się tych gruzowisk skalnych był lądolód, który gościł tutaj kilkakrotnie. Czapa lodowa nie była w stanie zakryć najwyższych partii Łysogór ( nunataki). Obszar ten ze względu na bliskie sąsiedztwo z lądolodem podlegał intensywnym procesom peryglacjalnym. Wietrzenie mrozowe oraz zróżnicowanie nagrzewania za dnia i oziębienia w nocy zewnętrznych warstw skalnych przyczyniły się do ich dezintegracji skalnej. Pierwotnie powierzchnia "świętokrzyskiego skalnego morza" wynosiła 1000 ha. Obecnie mamy tylko 22 ha gołoborzy. I niestety ich powierzchnia w wyniku sukcesji pierwotnej będzie stopniowo malała.
Zamiast wstępu Mało znana, jedna z większych i ładniejszych jaskiń w regionie. Zlokalizowana jest w malowniczym wąwozie, skąd roztaczają się przepiękne widoki na Pasma: Łysogórskie i Jeleniowskie.
Położenie Łagów, gmina Łagów, wąwóz Dule. Z centrum miasteczka wytyczona jest ścieżka dydaktyczna, która prowadzi ulicą Słupską,Dule i dalej wąwozem. Otwór wejściowy do jaskini znajduje się we wschodnim zboczu na wysokości 312 m npm. Łagów położony jest przy trasie nr 74 pomiędzy Kielcami a Opatowem. Około 35 km na wschód od Kielc.
Opis przyrodniczy
Jaskinia położona jest we wschodniej części wąwozu Dule na wysokości 312 m n.p.m..Jej łączna długość wynosi 200 metrów, zaliczana jest do jednych z najdłuższych jaskiń w regionie świętokrzyskim.
Jest to jaskinia czteropoziomowa wytworzona w wapieniach dewońskich. Jest to forma krasowa wytworzona wzdłuż naturalnych spękań i szczelin ciosowych. Jej powstanie przypisuje się na okres plejstocenu ( około 1,6 mln lat temu).
Zdj. Otwór wejściowy do jaskini Zbójeckiej zlokalizowany we wschodniej części wąwozu Dule.
Wejście do jaskini znajduje się 20 metrów powyżej suchej części wąwozu DULE. Otwór wejściowy ma kształt trójkąta o wymiarach 3,5x3m. Wyrózniamy cztery poziomy jaskini: główny, średni, niższy oraz najniższy. Dla zwiedzających najlepiej dostępny jest poziom główny, który składa się korytarza głównego o długości 25 m. Ze względu na zróżnicowanie jego wysokości możemy podzielić go na następujące części składowe: komora przywejściowa, niska część środkowa, końcowa Duża Sala.
W środkowej części korytarza głównego po lewej stronie od wejścia możemy zobaczyć małe kolumienki, w stropie poprzeczne szczeliny w których wystepują mikroformy krasowe ( nacieki w firmie zasłon). Duża Sala jest wyższa i szersza od poprzedniej sali, wiedzie stąd wejście do niedostępnej Sali Naciekowej.Widoczne są tutaj formy naciekowe ( makarony, krótkie stalaktyty,stalagmity, draperie z polami ryżowymi, kolumienki).
Zdj. Komora przywejściowa Dużej Sali jaskini Zbójeckiej w Łagowie
Najniższy poziom jaskini stanowi Kanion. Jest to korytarz krasowy zwężający się w dolnej części do 0,5 m. W poludniowej części kanionu znajduje się niski przełaz prowadzący do najniższego punktu jaskini ( -17m).
Ciekawy i zróżnicowany jest świat roślin. Na skałach wapiennych możemy spotkać świerzbnicę polną, paprotkę zwyczajną, cykorię podróżnik, bylica piołun.
W jaskini występuje jeden z ciekawszych zespołów fauny: troglofile - rzadko spotykany w Polsce pająk - porrohomma eregia, pająk - Meta menardi, chrząszcz - Cholera agilis, owad bezskrzydłowy - Arrohopalites pymagens. Mieszkają tutaj także sympatyczne nietoperze: nocek rudy, nocek duży i podkowiec mały, rzadko widziany w naszym województwie.
Dokładną inwentaryzację jaskini przeprowadzili w 1965 roku B.W. Wołoszyn i Z. Wójcik oraz w 1996 roku J. Gubala, A.Kasza, Z. Grzela.
Zamiast wstępu Kadzielnia, unikalny fragment kamieniołomu położony w centrum Kielc to perełka krajobrazowa przyciągająca rzesze turystów i mieszkańców Kielc. Najwyższa część Kadzielni - Skałka Geologów kryje w sobie 16 jaskiń i schronisk. Położenie
Rezerwat przyrody Kadzielnia położony jest w południowej części Kielc. Ograniczony jest ulicami: Aleja Legionów od zachodu, Gagarina od północnego zachodu, od wschodu ulica Krakowska.
Do Kadzielni prowadzi dobrze oznakowany pieszy szlak miejski o czerwonym oznakowaniu.
Opis przyrodniczy Wzgórze Kadzielnia o wysokości bezwględnej 295m wchodzi w skład Pasma Kadzielniańskiego. Zbudowane jest z dewońskich skał wapiennych okresu franu i famenu.( wapienie skaliste rafowe franu, wapienie margliste i łupki famenu). Nazwa Kadzielnia wzięła sie od owoców jałowca- służących do uzupełniania kadzideł zbieranych przez kleryków pobliskiego Seminarium.
Kadzielnia od dawnych czasów była miejscem eksploatacji górnieczej. W 1770 roku powstał tutaj wapiennik, który przetwarzał wydobywane tutaj wapienie dewońskie.Prace górnicze prowadzono tutaj do końca lat sześćdziesiatych ubiegłego wieku. W 1962 roku utworzono rezerwat przyrody nieożywionej chroniący dawne wzgórze zwane Skałką Geologów. Powierzchnia powstałego rezerwatu wyniosła 0,6ha.
Kadzielnię zwiedza się chodząc dookoła kamieniołomu, w górnej części wytyczonej trasy spacerowej zostały wybudowane punkty widokowe, z których roztacza się przepiękny widok da dno kamieniołomu jak i na Skałkę Geologów. Wstęp na najwyższą część kamieniołomu, Skałkę Geologów jest zabroniony ze względy ochrony przyrody oraz bezpieczeństwa.
Fot.1 Skałka Geologów (295m)
Na Kadzielni znajduje się szereg unikatowych walorów i procesów przyrodniczych. Są to:
Formy i zjawiska krasowe. W byłym kamieniołomie znajduje się 26 jaskiń i komór krasowych, w tym najdłuższe - Szczelina Kadzielniańska o długości 180 m i głębokości 21 m. W obrębie Skałki Geologów zlokalizowano 16 jaskiń, których otwory wejściowe są dobrze widoczne z góry. Możemy zobaczyć wejścia do: Schroniska Niedostępnego, Jaskini Jeleniowskiej, Jaskini za Filarem, Jaskini Urwistej Na Kadzielni, Komina Geologów.
Inne mniejsze formy krasowe widoczne w Skałce to szczeliny oraz leje krasowe wypełnione czerwoną zwietrzeliną zwaną terra rossa.
Skamieniałości oraz ciekawa budowa geologiczna.W skałach wapieni kadzielniańskich możemy odnależć wiele skamieniałości żyjących w odległych epokach geologicznych. Są to zwierzęta fauny morskiej żyjącej w płytkim morzu rafowym 350 mln lat temu - ryby pancerne( unikatowe na świecie), płazy tarczogłowe( Labiryntodonta), głowonogi w tym najsłynniejsze amonity, łodziki, belemnity, kalmary. Możemy także wspomnieć o trylobitach, ramienionogach, ślimakach i konodontach.
Warto wejść na Wzgórze Harcerskie z którego rozciąga się malowniczy widok na pasma górskie otaczające Kielce. Znajduje się na nim pomnik wybudowany w 1979 roku poświęcony mieszkańcom Kielecczyzny walczącym i poległym w okresie zaborów I i II Wojny Światowej.
Patrząc na zachód widzimy wzgórze Karczówka z zabudowaniami klasztornymi z 1628 roku. Najpiękniejszy widok roztacza sie na południe. Na południowym zachodzie rozciąga się pasmo Zgórskie, dalej Pasmo Posłowickie z widocznymi pozostałościami po skoczni narciarskiej, Pasmo Dymińskie z Telegrafem(408m).
Kamieniołom Zachełmie Zamiast wstępu O byłym kamieniołomie Zachełmie cały świat dowiedział się zimą tego roku. Młodzi kieleccy naukowcy odnależli tutaj tropy tetrapodów późnodewońskich mających około 395 - 397mln lat. Jest to sensacyjne odkrycie, które przesuwa w czasie powstanie pierwszych kręgowców (tetrapodów) o 18 mln lat. Zmienia także środowisko w którym powstały i ewoluowały ze słodkowodnego jeziora na płytkie morze.
Położenie. Jak dotrzeć?
Kamieniołom leży na terenie miejscowości Zachełmie, w odległości kilometra od Zagnańska. Położony jest u podnóża Góry Chełmowej (399m). Do celu możemy dotrzeć jadąc drogą nr 750 od Zagnańska, w Chrustach za znakami skręcamy w lewo, po przejechaniu około 300 metrów znajduje się duży parking przy cmentarzu. Tam możemy zostawić samochód i dalszy odcinek pokonać pieszo ( około 400 m). Od strony Barczy (trasa nr 7), przed linią kolejową należy skręcić w stronę miejscowości Chrusty, Zachełmie. Po przejechaniuokoło 300 - 400 metrów możemy zatrzymac się koło kościoła pw. Św Rozalii i św Marcina i dalej odcinek około 200 metrów pokonac pieszo. Opis przyrodniczy
Ogólna powierzchnia byłego kamieniołomu wynosi 4,5 ha. jest zlokalizowany na zboczu Góry Chełm.
Najważniejszą częścią kamieniołomu objętą ochroną pomnikową jest pokopalniane wyrobisko o wymiarach 200 na 50 na 20 m w którym pozyskiwano dolomit (dewon środkowodewoński). Odsłonięcie geologiczne na Górze Chełm przedstawia strefę kontaktu warstw dolomitu ze zlepieńcami i piaskowcami. Na dolomitach dewonu środkowego leżą pod kątem 40 stopni młodsze o 140 milionów lat wiśniowe piaskowce i zlepieńce permsko - triasowe.Jest to także przykład luki stratyfraficznej ( czasowej), gdzie występuje brak kolejnych warstw najwyższego dewonu, karbonu, permu. Świadczy to o ruchach waryscyjskich ( górotwórczych), które wypiętrzyły Góry Świętokrzyskie.
W dolomitach przeławiconych łupkami marglistymi możemy spotkać skamieniałości: jamochłony Amhipora oraz małże Concaardium.
Największy skarb Zachełmia - tropy tetrapoda ( pierwszego lądowego kręgowca nazywanego Złonkiem) przed 395 mln lat odnaleziono w południowej części kamieniołomu. Analizując odciśnięte ślady w wapieniach dewońskich naukowcy określili wygląd tetrapoda - osobnik podobny do krokodyla o długości 2,5 metra.
Od wschodu stok i grzbiet wyrobiska skalnego porasta las mieszany z dominującym modrzewem polskim. W runie lasu można spotkać gatunki wielu chronionych roślin.
Fot. Zachodnia część kamieniołomu Zachełmie
MIEDZIANKA
Zamiast wstępu Świętokrzyska Miedzianka, skaliste wzniesienie zaznaczające się krajobrazie o wysokości 354 m. To kolebka polskiego górnictwa kruszcowego. Kryje w sobie kilka km korytarzy, sztolnie, jaskinie oraz jedyną zachowaną w regionie wieżę wyciągową. W rezerwacie znajdziemy rzadkie okazy minerałów: malachitu i azurytu.
Położenie Miedzianki
Miedzianka (354 m)jest masywem położonym w zachodniej części Gór Świętokrzyskich w Paśmie Chęcińskim. U podnóża góry znajdują się miejscowości: Miedzianka i Zajączków. Do Kielc stolicy województwa świętokrzyskiego stąd niecałe półgodziny drogi.
Budowa geologiczna
Miedzianka na polskiej mapie geologicznej jest miejscem wyjątkowym. W masywie Miedzianki stykają się formacje skalne budujące paleozoiczny trzon Gór Świętokrzyskich z formacjami obrzeżenia mezozoicznego. Białe wapienie reprezentują okres dewoński. Podnóże od południowej i zachodniej budują już skały mezozoiczne: piaskowce i iły triasowe facji pstrego piaskowca. Skomplikowana budowa geologiczna jest wynikiem współdziałania w przeszłości geologicznej procesów endogenicznych ( wulkanizm, ruchy fałdowe) oraz egzogenicznych( erozja, wietrzenie, zjawiska krasowe). Pozostałością po nich są rudy miedzi oraz towarzyszące im minerały.
Jak powstały rudy miedzi na Miedziance?
Pierwotne złoża siarczkowe powstały wskutek wdzierania się w spękania gorących wód bogatych w sole tego metalu. Eksploatowane rudy Cu to złoża wtórne, będące efektem zjawisk krasowych trwających od czasu gdy pokrywa Miedzianki została zerodowana, a trzon wapienny wystawiony na działanie wód opad zawierających CO2 i tlen. Dostęp powierzchni spowodował utlenianie pierwotnych złóż siarczkowych, a wody bogate w węglan wapnia spowodowały tworzenie się żył kalcytowych, zawierających wytrącenia zielonego malachitu, niebieskiego azurytu. Na terenie byłego kamieniołomu w Miedziance odkryto tylko tu występujące minerały staszycyt oraz lubeckit będący psylomelanem czyli złożonym tlenkiem manganu i baru.
Kolebka górnictwa kruszcowego
„W tej górze kruszec miedziany bardzo dobry, srebra ma niemało. Lazur przy nim bardzo kosztowny i zielenica bardzo cudna.”
W 1569 roku tak już pisano o złożach miedzi wydobywanych w Miedziance od czasów średniowiecza.
Według niektórych źródeł miedź pozyskiwano tutaj od 2700 lat.
Najstarszy dokument pisany potwierdzający wydobywanie miedzi na tym obszarze pochodzi z 1478 r. Jest to pozwolenie wydane dla Jana Karasia, żupnika chęcińskiego, na założenie w pobliskiej wsi Polichno huty miedzi, mającej przerabiać rudę pochodzącą z Miedzianki.
Najintensywniejsza eksploatacja rud i kruszców miedzi przypadła na XV i XVI. Wykuto szyb „Zofia” z którego wydobywano wtedy systemem szparowym „zielenicę” i „lazur”, płytko zalegające rudy zawierające malachit i azuryt. Urobek ten był przerabiany przez królewska hutę w Polichnie.
Za czasów Zygmunta III Wazy wybudowano sztolnię pośrodku góry. Miała na celu odwodnić zalane warstwy złóż miedzi oraz dotarcie do głębiej zalegających pokładów. Całe przedsięwzięcie zakończyło się katastrofą budowlaną zawalenia szybu.
W 1806 roku Austriacy zarządzający ziemią świętokrzyską postanawiają wznowić prace górnicze na Miedziance po ponad 150 latach przerwy. Staropolską sztolnię Zofia uważają za wyeksploatowaną i uruchamiają sztolnię Antoni, skąd z głębokości 35 metrów wydobywają wapień z żyłami kalcytu bogatego w kruszce miedzi, srebra. Wybuch wojny napoleońskiej ponownie przerwał wydobycie rud miedzi.
Za czasów Królestwa Polskiego( 18178- 1821) ponowiono wydobycie. Wybito 40 metrowy szyb w staropolskiej sztolni Zofia oraz pogłębiono wyeksploatowane szyby „Maria”, „Antoni” i „Ludwik”, dotarto do poziomu poniżej wody gruntowej i rozpoczęto eksploatację miedzionośnej kopaliny. Jednakże pokłady te były ubogie i nie zwróciły wysokich kosztów inwestycyjnych państwa. Spowodowało to ponowne zamknięcie kopalni na ponad 70 lat.
W 1904 roku na Miedziankę przybyli bracia Łaszczyńscy, którzy uruchomili tutaj własną kopalnię. Doktor chemii Stanisław wykorzystał przy pozyskiwaniu miedzi opracowany po raz pierwszy na świecie elektrolityczną rafinację miedzi, czyli otrzymywania jej z rudy i kruszcu metodą chemiczną. Była ona tańsza i wydajniejsza od metody hutniczej.
Po wybuchu I wojny światowej kopalnia ponownie trafiła w ręce Austriaków. Z Zawiercia i Sosnowca sprowadzono sześciuset górników i rozpoczęto wydobycie w jednym z czterech nieczynnych szybów. Nad szybem wybudowano bębnową wieżę wyciągową. Miedzianka została połączona trzykilometrową linią kolejki wąskotorowej z przystankiem kolei częstochowskiej. Wydobytą kopalinę wywożono do Salzburga, aby tam ją elektrolitycznie rafinować.
Uruchomiono także drugi szyb nazwany Austriacki II, w kierunku północno zachodnim, u podnóża góry. Oba szyby zostały połączone 450 – metrowym szybem
W sumie Austriacy podczas I wojny światowej wykonali na Miedziance 4 km korytarzy. Wydobyto 1200 ton urobku o zawartości 8% miedzi. Z tego w zakładzie w Salzburgu pozyskano 66 ton miedzi, 90,7 kg srebra.
Po II wojnie światowej, w latach 1949-1954, po raz ostatni przeprowadzono eksploatację złóż Miedzianki. Po powojennej kopalni pozostała wieża oraz sześćdziesięciu metrowy szyb „Piotr”. Trudne warunki wydobycia, ubogie pozostałe pokłady oraz odkrycie olbrzymich złóż rud miedzi na Dolnym Śląsku spowodowały zamknięcie kopalni.
W roku 1958 całe wzniesienie objęto ochroną prawną przez ustanowienie na jego terenie 25 hektarowego rezerwatu przyrody nieożywionej „Góra Miedzianka”.
Miedzianka ze względu na swoje walory krajobrazowe oraz ciekawą historię należy do jednych z najciekawszych miejsc w Świętokrzyskim. Chodząc po rezerwacie pod nogami napotkamy piękne okazy malachitu i azurytu połyskujące w słońcu. Obok zaś dostrzeżemy otwory wejściowe do nieczynnych sztolni, w których w ciągu dnia smacznie śpią nietoperze. Pokonanie stromego podejścia na szczyt Miedzianki wynagrodzi nam przepiękna panorama na najstarsze góry w Polsce na Góry Świętokrzyskie…
Ciosowa
Zamiast wstępu Unikatowe odsłonięcie geologiczne. Będące świadectwem bogatej historii minionych er geologicznych. Pionowa 20 metrowa ściana skalna zbudowana z pstrego czerwonego piaskowca w otoczeniu lasu sosnowo - bukowego wywiera ogromne wrażenie na zwiedzających. Położenie, jak dotrzeć?
Na północ od wsi Ciosowa, gmina Miedziana Góra. Przy trasie nr 74 Kielce - Piotrków Trybunalski, 10 km od Kielc. Przez Ciosową przebiega czerwony szlak E. Massalskiego. Opis przyrodniczy
Pomnik przyrody Ciosowa od 1987 roku jest nieczynnym zrekultowywanym kamieniołomem piaskowców dolnotriowych. (pstrego piaskowca).Ochronie podlega ściana skalna o wysokości 20 metrów i długości 70 metrów na której są widoczne dobrze zachowane struktury sedymentacyjne( zmarszczki na powierzchni ławic, ślady warstowania krzyżowego i przekątnego, szczeliny powstałe w wyniku wysychania, zwitki błotne) będące świadectem środowiska lądowego suchego i gorącego oraz rzecznego sprzed 230 mln lat.Tylko w jednym miejscu na dnie wyrobiska widoczne jest zbocze kopalnej wydmy.
Na terenie kamieniołomu Ciosowa widoczne są tropy kręgowców traisowych.
Możemy tutaj zaobserwować wiele ciekawych form procesu wietrzenia takich jak: ambony, okapy, nawisy.
Otoczenie kamieniołomu porasta bór z domieszką buka.
Fot. 3 Południowa ściana nieczynnego kamieniołomu Ciosowa. W górnej części widoczne warstwowanie przekątnego będące świadectwem działalności eolicznej(wiatru).
O kamieniołomie
Eksploatacja piaskowca miała już tu miejsce w czasach średniowiecza.
Kamieniołom był własnością królewską, w XIX wieku przeszedł w ręce prywatne.W czasie II Wojny Światowej nie pozyskiwano tutaj surowca.
W 1951 roku kam. Ciosowa został przyjęty przez Spółdzielnię Pracy "Skała", a 1970 roku przez "Kopaliny Mineralne". W 1975 roku zaniechano wydobycia piaskowca.Jego likwidacja nastąpiła w wyniku decyzji Wydziału Geologicznego Prezydium WRN w Kielcach z dnia 28.05.1973 roku ze względu na ochronę środowiska tego obszaru.
Fot. 4 Górna część skalnej ściany kamieniołomu Ciosowa. Doskonale widoczne warstwowanie pstrego piaskowca.
Rezerwat Górna Krasna. Dolina Krasnej Zamiast wstępu Dolina Krasnej. Malownicza, tajemnicza rozciąga się na długości prawie 26 km. Na tak krótkim odcinku rzeka Krasna zmienia kilkakrotnie swoje oblicze. W dolnym biega płynie gwałtownie aby za kilka km zamienić się w leniwą, szeroką, dostojnie płynącą rzekę.
Wiosną Dolina Krasnej jest miejscem siedliskowym ponad 125 ptaków, przylatujących tutaj z wielu zakątków Europy.
Różnokolorowe kobierce roślinności, ptasia kakofonia przyprawiają o pozytywny zawrót głowy, zawrót głowy w Dolinie Krasnej.... Położenie, jak dotrzeć?
Rezerwat Górna Krasna położony jest w północnej zachodniej części województwa świętokrzyskiego. Zlokalizowany jest wzdłuż doliny rzeki Krasnej około 25 km na północny zachód od Kielc. Administarcyjnie położony jest w powiatach: kieleckim, skarżyskim, koneckim.
Do serca rezerwatu i Doliny Krasnej miejscowości Luta, w której znajduje się platforma widokowa na rozlewisko Krasnej możemy dotrzeć z Kielc kierując się na trasę 74 ( Piotrków Trybunalski). W miejscowości Mniów skręcamy na Staporków. Po przejechaniu około 10 km docieramy do miejscowości Krasna. Tam skręcamy na Gustawów, a następnie w prawo do miejscowości Luta. Platforma widokowa umiejscowiona jest na końcu zabudowań wsi Luta. Opis przyrodniczy Rezerwat przyrody Górna Krasna został założony na mocy decyzji wojewody świętokrzyskiego 8.01.2004 roku. Powierzchnia rezerwatu wynosi 413, 02 ha. Największy rezerwat ziemi świętokrzyskiej położony jest w całości w obrębie Suchedniowsko - Oblęgorskiego Parku Krajobrazowego.
Ochronie rezerwatowej podlega Dolina Krasnej prawie na całej jej długości (25,7km), zbiorowiska roślinne oraz awifauna ptaków. Dolina Krasnej zachowała naturalną budowę koryta. Podzielona jest na dwie całkiem odrębne pod względem krajobrazowym części. Na północ od miejscowości Krasna dolina przybiera górski charakter. Dno rzeki jest piaszczyste i kamieniste z wieloma bystrzami. Szybkość prądu rzeki wynosi od 0,16m/s do 0,87 m/s.
Fot. Dolina Krasnej w dolnym biegu przybierająca charakter dzikiej rzeki o kamienistym dnie z bystrzami.
W części południowej obszaru dolina jest rozległa, bagnista, gdzie koryto rzeki jest rzadko widoczne.
Fot. Dolina Krasnej przybierająca postać rozlewiska w miejscowości Luta.
Na terenie Doliny Krasnej zachowało się wiele ciekawych siedlisk. Najcenniejszymi są te o charakterze torfowiskowym i bagiennym. Możemy wymienić np. łęgi, olsy, bory bagienne, torfowiska, turzycowiska, łąki trzęślicowe.
Na terenie rezerwatu występują torfowiska niskie z wełnianką, przejściowe oraz wysokie z roślinnością torfotwórczą.
Ciekawymi siedliskami są siedliska strefy brzeżnej i nadbrzeżnej rzeki. Są to: zbiorowiska szuwarów, łąki trzęślicowe, turzycowiska ( wyróźniono tutaj 14 gatunków turzyc) oraz trzcinowiska. Łąki trzęślicowe występujące w południowej części doliny, wykształciły się z podmokłych, często kośnych łąk. Jest to jedno z piękniejszych siedlisk, które niestety ulega postępującej degradacji w wyniku zaprzestania zabiegów regularnego koszenia łak. Nawożenia, osuszania dodatkowo przyczyniają się do zaniknięcia tych łąk. Skład gatunkowy jest bardzo różnorodny. Najpospolitszym gatunkiem jest trawa - trzęślica modra o stalowo - niebieskich krzewostanach, kosaciec syberyjski, mieczyk dachówkowaty(czerwone kwiaty), pełnik europejski, goryczka wąskolistna. Na terenie doliny objęto ścisłą ochrona gatunkową 18 gatunków:
pełnik europejski, wawrzynek wilczełyko, kosaciec syberyjski, rosiczka długolistna, kruszczyk błotny, kruszczyk rdzawoczerwony, goryczka wąskolistna, mieczyk dachówkowaty.
Największym bogactwem rezerwatu i całej doliny są ptaki. Na tym obszarze spotkać możemy około 120 gatunków. Ze względu na wielką liczebność i skład gatunkowy awifauny dolina zaliczana jest za ostoję ptaków o krajowej randze.
Możemy tutaj zobaczyć i usłyszeć bociana białego i czarnego, błotniaka stawowego, orlika krzykliwego, bekasa kszyka, czaplę - bąka, kokoszkę, dzięcioła średniego, rzębatkę, remiza i wiele innych.
Zdj. Częsty gość Doliny Krasnej wypoczywający w swoim gnieżdzie.
Aby ułatwić zwiedzanie rezerwatu i doliny Krasnej wytyczono około 20 km ścieżkę edukacyjną( link -ścieżki edukacyjne)oraz wybudowano platformę widokową w miejscowości Luta, z której roztacza się przepiękny widok na rozlewisko Krasnej.
Ze względu na unikatowe i zachowane siedliska bagienne, torfowiskowe oraz przebogaty świat awifauny Dolina Krasnej nazywana jest Małą Biebrzą, miniaturą Biebrzy. Skałki Piekło w Niekłaniu Zamiast wstępu
Skałki Piekło zadziwiają kształtem, wielkością i gamą kolorów. Dawniej kojarzone były z działalnością piekielną. Ludność miejscowa panicznie bała się tego miejsca ..nazywając skałki te piekłem.... Położenie. Jak dotrzeć?
Skałki Piekło Niekłańskie są rezerwatem przyrody położonym 3 km od Niekłania Wilekiego, w gminie Stąporków, powiat konecki. Parking dla samochodów i autokarów zlokalizowany jest na północ od Niekłania przy drodze wiodącej do Szydłowca. Z parkingu prowadzi nas niebieski szlak ( średnie przejście to około 30 minut) Opis przyrodniczy
Rezerwat przyrody Skałki Piekło Niekłańskie ma powierzchnię 6 ha.Znajduje się na zalesionym grzbiecie o wysokości około 367 m n.p.m.. Obejmuje 6 ha mieszanego lasu z drzewostanami dębu i sosny osiągającej wiek 200 lat. Na długości około 600 metrów znajduje się ciąg ostańców jurajskich oraz triasowych przybierających nietypowe i fantastyczne formy morfologiczne. Skałki te podzielone są na dwa kompleksy skalne: wschodni i zachodni oddzielone zauważalnym w terenie obniżeniem morfologicznym. Rozczłonkowany kompleks wschodni liczy około 20 dużych skał i 30 mniejszych. Najciekawszą skałką jest czworograniasty blok o wysokości 2 m i długości 3m zbudowany z kilkudziesięciu warstw stanowiący jego daszek. W odległości 500 m możemy zobaczyć wywierzysko Biały Stok, które jest początkiem 138 km rzeki Kamiennej.
Fot. Najbardziej charakterystyczna część skałek w formie ponad dwumetrowych ambon. Rezerwat Piekło Niekłańskie.
