Fot  Konecki faraon
 

 
Fot. 2 Oranżeria "egipska" dziś

W czterech pylonach narożnych we wnękach spoczywają kamienne figury faraonów. Są bezimienni, nie znamy ich imion. Trudno określić z jakiej są dynastii. Czas okrutnie się z nimi obchodzi, posągi niszczeją: odpada farba, widać kruszenie budulca z którego wyrzeźbiono figury. Obawiam się, że bez przeprowadzonej gruntownej renowacji nasze koneckie faraony nie dożyją następnego wieku.

Za czasów Małachowskich i Tarnowskich budynek pełnił funkcję gospodarczą. Znajdowała się tutaj cieplarnia, w której uprawiano rośliny ozdobne (cytrusy, figi). Po II wojnie światowej budynek podupadł, była to ruina z warzywnikiem. W latach sześćdziesiątych ubiegłego wieku dokonano gruntownej modernizacji i powiększenia budynku. Dobudowano skrzydło północne w formie wydłużonego prostokąta, w którym dziś znajdują się pomieszczenia zaadaptowane przez Miejsko Gminny Dom Kultury. Zachowaną do dziś częścią zabytkową obiektu jest elewacja południowa, łącząca dwa pylony.  W tej części znajdują się trzy duże sale.

Stan prawny budynku jest nieuregulowany, ponieważ o zwrot majątku starają się dawni właściciele – rodzina Tarnowskich. Organem reprezentującym skarb Państwa jest Starostwo Powiatowe w Końskich.

Reasumując Oranżeria egipska należy do najciekawszych budowli nurtu egiptyzującego w Polsce. Posągi faraonów są swoistą wizytówką miasta. Nieznane, niedoceniane towarzyszą codziennemy życiu Koneccczan od ponad dwóch stuleci. Są już w niezbyt dobrej kondycji ale wciąż czekają na wszystkich, którzy chcieliby je odwiedzić nie w miescie koni a w mieście faraonów - Końskich.

Przez miejscowość przebiega czerwony szlak pieszy do miejscowości Łączna.

Historia uzdrowiska
Uzdrowisko Czarniecka Góra zostało założone przez łódzkiego lekarza Michała Misiewicza w 1892 r. Docenił on dogodny mikroklimat wsi oraz właściwości lecznicze wody z miejscowego źródła.Wybudowano zakład przyrodoleczniczy w skład którego wchodziły: Internat(pensjonat dla kuracjuszy), budynek hydropatii(zakład wodolecznictwa), park zdrojowy ze źródłem Św. Stefana oraz drewniane wille w stylu szwajcarskim. Śmierć Misiewicza w 1910 roku przerwała rozwój uzdrowiska.W 1911 roku Pani Misiewicz, wdowa po Michale wraz z lekarzem W. Miklaszewskim postanowiła kontynuować tradycje przyrodolecznicze w Czarnieckiej Górze.Nowa właścicielka zdecydowała się na wybudowanie nowych obiektów: Pensjonatu(Internatu) i kompleksu wodolecznictwa. Budynki zostały oddane do użytku jesienią w 1911 roku. Nowy obiekt dwupiętrowego pensjonatu był murowany. Był zaopatrzony w zimną i gorącą wodę, elsktryczność i kanalizację. Na każdym piętrze znajdowała się szklana weranda zwrócona na południe. Jednorazowo w gmachu mogło mieszkać 50 kuracjuszy.
Budynek hydropatii(wodolecznictwa) był także nowo wybudowany, został połączony długą krytą werandą z Internatem. W środku zakładu było ujęcie wody kierowanej z pobliskiego źródełka Św. Stefana. Wyposażenie zakładu jak na tamte czasy było średnio bogate: "wanny emaliowane", natryski wodne o regulowanej temperaturze.
Park zdrojowy był uporządkowany. Składał się z dwóch części. W górnej części znajdowało się źródełko o obramieniu o kształcie serca., woda stąd wypływająca nosiła nazwę "sercówki". Z tej części parku otoczonej lasem iglastym płynął strumień do małego jeziorka
położonego pośrodku parku zdrojowego.



Fot.  Nieczynne wyschnięte  żródełko Św. Stefana w kształcie serca
Po lewej stronie strumyka znajdował się plac zabaw, boiska do gry w krykieta oraz korty tenisowe.Dolna część parku to uporządkowane aleje wytuczone wśród drzewostanu mieszanego: sosny, brzozy. Było to ulubionje miejsce spacerów kuracjuszy.
Lata trzydzieste minionego wieku to okres największego rozwoju uzdrowiska w Czarnieckiej Górze. Rocznie przybywało tutaj około 10tys kuracjuszy z całej Polski(Łódź, Warszawa), Francji, Rosji i Jerozolimy.W kurorcie wypoczywałay takie znane osobistości jak: premier Sławoj Składkowski, Stefan Starzyńskie, Bolesław Prus i aktorka Jadwiga Smolarska.



Fot.  Piętrowy pensjonat(internat) z zakładem wodoleczniczym, bliżej jeziorko. Źródło: Informator leczniczy i Przewodnik zdrojowo turystyczny, Warszawa 1931

Wybuch II Wojny Światowej przerwał rozwój kurortu. Po 1945 roku Czarniecka Góra utraciła statut uzdrowiska. Dodatkowo rozpoczęta eksploatacja górnicza rud żelaza w pobliskiej Błotnicy przyczyniła się do obniżenia poziomu wód gruntowych, w wyniku której uległo zniszczeniu źródełko Św. Stefana.
Po wojnie w 1946 roku powstał w Czarnieckiej Górze Dom Wypoczynkowy dla Lekarzy i Farmaceutów, który funkcjonował tutaj do 1953 roku. Następnie w budynkach zespołu wodoleczniczego była siedziba Prewntorium Przeciwgruźliczego dla dzieci.
Lata 1989 - 1995 to przeprowadzony generalny remont, gdzie wyremontowano dawny budynek Pensjonatu, 9 lat póżniej na miejscu zakładu wodoleczniczego wybudowano nowoczesny basen. Od 2002 roku istnieje tutaj Świętokrzyskie Centrum Rehabilitacji.



Fot. Świętokrzyskie Centrum Rehabilitacji dziś

Po zdrowie
Wilgotny żywiczny mikroklimat, który został doceniony przez założyciela Czarnieckiej Góry doktora Misiewicza charakteryzuje się stosunkowo niskim cisnieniem atmosferycznym, co powoduje intensywne pocesy parowania. Powietrze nasyca się dużą ilością pary wodnej, która łączy się z produktami transpiracji lasu iglastego ( aromatyczny pył żywicy leśnej.)
Są to sprzyjające warunki leczenia wielu dolegliwości i schorzeń.
W kurorcie lat międzywojennych leczono tutaj choroby nerwowe, układu oddechowego, choroby serca i układu krwionośnego, choroby pęcherza i nerek, przemiany materii.Zakład nie przyjmował osób chorych psychicznie.
Czarniecka Góra dziś
Mała osada letniskowa - Czarniecka Góra położona nad rzeką Czarną bezpowrotnie utraciła swoje pierwotne funkcje uzdrowiskowe. Jednak ze względu na niezmieniony mikroklimat w dalszym ciągu jest miejscowością gdzie można odpocząć wdychając czyste nieskażone powietrze. Pobliskie zbiorniki wodne sa rajem dla wędkarzy oraz lasy pełne bogactwa runa leśnego. Świętokrzyskie Centrum Rehabilitacji nawiązuje do dawnych czasów uzdrowiska, pobliskie drewniane szwajcarskie wille w dalszym ciągu czekają na gości z Polski i Europy....


Fot. Przykład budownictwa drewnianego stylu willi szwajcarskich z trzeciej dekady XXw.

Informacje praktyczne
Najlepiej dojechać samochodem trasą 41 do Stąporkowa i stamtąd na Smyków, Kielce. Z trasy 74 na wysokości Smykowa drogą na Stąporków.
Noclegi i wyżywienie oferuje kilka pensjonatów i osrodków wypoczynkowych: Zosieńka, Centrum Rehabilitacji i inne.

Miejsce nr 3: Ruiny kościoła Św. Michała w Gruszczynie
Lokalizacja: Gruszczyn
Położenie: powiat włoszczowski. Gmina Krasocin. Około 40 km na zachód od Kielc. Od Krasocina 4 kilometry na południe w kierunku Lesnicy, Małogoszcza.
Zapomniane: Tajemnicze ruiny kościoła
Opis zabytku:
Gruszczyn jest to mała miejscowość, która została załozona w XVI w. przez potężny ród rycerski Gruszczyńskich.Na górującym nad miejscowością wzniesieniem znajdują sie ruiny tajemniczego kościoła, noszące nazwę "ruin kościoła Św. Michała".
Świątynia była wybudowana na planie krzyża łacińskiego z nawą główną i transeptem oraz prezbiterium zamknietym trójścienną absydą. Cały kościół posiadał sklepienie kolebkowe. Długość nawy głównej i prezbiterium była taka sama. Budowla nakryta dachem dwuspadowym oraz wzmocniona skarpami ( zachodnia fasada i prezbiterium). Do budowy kościoła wykorzystano lokalny budulec: piaskowce oraz cegłę do wykonania detali architektonicznych, takich jak gzymsy, obramienia okien.
Obecnie zachowały się mury fasady zachodniej ( bez szczytu), przez którą prowadziło wejście do świątyni oraz fragmenty ścian nawy głównej i prezbiterium.
Kościół został wzniesiony pod koniec XVI w. przez Gruszczyńskich. Ruiny od XIX wieku stanowiły wielką zagadkę. Według miejscowych tradycji i podań świątynia była we władaniu zakonu marków ( kanoników regularnych), kartuzów i cystersów z pobliskiego Jędrzejowa. Wiele dowodów wskazuje, że mogła być wybudowana i użytkowana jako zbór ariański.

Zdjęcie poniżej.Ruiny kościoła pw. Św Michała w Gruszczynie

Miejsce nr 5 - Kaplica Św. Rozalii
Lokalizacja: Odrowąż, 960 mieszkańców
Położenie: powiat konecki, gmina Stąporków. W połowie drogi pomiędzy Skarżyskiem Kamienną a Końskimi.Leży przy drodze krajowej nr 42.
Zapomniane: Kaplica Św. Rozalii
Opis zabytku: Jest to mały drewniany kościółek o planie prostokąta o wymiarach 4 x 2 m. Niezorientowany, jednonawowy z prezbiterium umiejscowionym w zachodniej części świątyni.
Kryty gontem do 1906, aktualnie pokryty blachą. Zbudowany z drewna modrzewiowego, w 1/3 dachu znajduje się wieża z latarnią. Ma konstrukcję zrębową, ustawiona na kamiennej podmurówce.Na ścianach północnej i południowej po dwa małe okna, od strony wschodniej wejście do kaplicy.  Oryginalnie przed wejściem głównym znajdował ganek wsparty na dwóch słupach.
Kaplica Św. Rozalii została wybudowana w I połowie XVII wieku po ustąpieniu zarazy. Tutaj w 1721 roku odprawiano około 21 mszy za "zmarłych od powietrza wiernych i za inne dusze czekające ratunku i pomocy". W 1759 roku papież Klemens XIII zezwolił na odpust Św. Rozalii. W 1906 roku ks. Wiktor Budziszewski kaplicę rozebrał i na jej miejscu wybudował podobną drewnianą kaplicę z ołtarzem Św. Rozalii.
Kaplica ta jeszcze do początku XXI wieku pełniła funkcję przechowywania umarłych mieszkańców przed pogrzebem. Tutaj parafianie modlili się za dusze zmarłych.
W środku znajduje się ołtarz z obrazem patronki namalowany przez E. Potkańską. Tuż przy wejściu stoi kropielnica z 1814roku z napisem " Kamieniarz z synem proszą Zdrowaś Marja"


Fot.  Kaplica Św. Rozalii w Odrowążu.


Fot.  Kropielnica z 1814 przed głównym wejściem do Kaplicy Św. Rozalii

Miejsce nr 6 - Kościół pw. NMP i Św. Mikołaja w Imielnie
Lokalizacja: Imielno
Położenie: powiat jędrzejowski. 8 km od Jędrzejowa  jadąc w kierunku Pińczowa.
Zapomniane: romański kościół pw. NMP i Św. Mikołaja z najwęższymi nawami bocznymi w województwie świętokrzyskim.
Opis zabytku:
Świątynia została wybudowana około 1250 roku jako trójnawowa bazylika z wydzielonym prosto zamkniętym prezbiterium. Po kilku przebudowach  nie zachowały się autentyczne filary nawy głównej. W XVIII w bryła świątyni wzbogaciła się o 2 boczne kaplice z kamienia pińczowskiego wybudowane poprzecznie do naw bocznych tworzące tak zwany PSEUDOTRANSEPT.
W 1913 roku postanowiono wymienić zniszczone biegiem czasu szczyty oraz dachy kościoła. Zburzono wtedy romański szczyt prezbiterium zastępując go nowym.
Kościół z zewnątrz
Na uwagę zwracają romańskie ściany prezbiterium. Na jednej z nich znajduje się unikatowa płaskorzeźba przedstawiająca Ukrzyżowanie Chrystusa z XIII w. Widoczne są atrybuty jego męki: patibulum ( poprzeczna belka krzyża), flagrum(bicz z ołowianymi ciężarkami).


Fot.  Płaskorzeźba Ukrzyżowania Chrystusa na ścianie prezbiterium kościoła w Imielnie.

Kościół wewnątrz
Ciekawy układ bazylikowy kościoła z trzema nawami: główna oraz dwoma bocznymi. Nawy boczne są tak wąskie, że może w nich zmieścić się 2 - 3 osoby. Są to najwęższe nawy boczne w województwie świętokrzyskim!.


Fot.  Nawa boczna w światyni pw NMP i Św. Mikołaja w Imielnie. Zwraca uwagę wyjątkowa mała szerokość naw bocznych.
Na narożach prezbiterium zachowały się romańskie kolumienki, które pierwotnie podtrzymywały sklepienie.
Zachowały się również dwa romańskie okna z dekoracją wałka.
Tajemnicze są zachowane do dziś gmerki. Jeden z nich przypomina swastykę ( crux gammata), drugi krzyż laskowany ( złożony z czterech liter TAU)

Miejsce nr 7 - Dwór obronny w Modliszewicach
Lokalizacja: Modliszewice koło Końskich
Położenie: Miejscowość położona w gminie Końskie, w północno zachodniej części Gór Świętokrzyskich, 3 km na północny zachód od Końskich przy trasie 746 prowadzącej z Końskich do Żarnowa i dalej do Łodzi.
Zapomniane: Szlachecka fortalicja bastejowa z trzeciej dekady XVII wieku.
Opis zabytku:
Dwór w Modliszewicach wybudowany na fundamentach starego średniowiecznego dworu ulokowany jest na sztucznej wyspie otoczonej fosą. Pełnił funkcję  nowożytnego pałacyku oraz siedziby obronnej.
Bastejowe Foralicjum Szlacheckie zostało wybudowane na planie prostokąta o wymiarach 11x27 m, jest to budowla dwukondygnacyjna zbudowana z kamienia oraz cegły na fundamencie z łamanego wapienia.


Fot.  Fortalicja dworska w Modliszewicach. Widok od północy.
Do dworu wchodziło się wachlarzowatymi schodami od strony północnej. Wejście zlokalizowane było na wysokości pierwszej kondygnacji nad trójarkadowym ryzalitem, stycznym do basteji północno zachodniej. Według zamierzeń architekta trój arkadowy ryzalit - ganek miał pełnić funkcję krużganków.
W narożach budynku wybudowano dwie cylindryczne piętrowe wieże - basteje nakryte dachem. Zbudowane są w dolnej części z kamienia w górnej z cegły. Na wysokości pierwszego piętra znajdują się trzy okna szczelinowe, nad nimi trzy małe okrągłe okna, o wyprofilowanych brzegach.
Basteje pełniły typowo funkcję dekoracyjną i estetyczną.
Nad trójarkadowymi krużgankami na wysokości pierwszego piętra znajduje się pięć otworów okiennych rozmieszczonych nierównomiernie w układzie trzy na dwa.Między trzecim a czwartym oknem znajduje się nisza w której było wejście do dworu prowadzące z wachlarzowatych schodów.Nad drzwiami można zauważyć łacińską inskrypcję będącą wierną kopią inskrypcji z Zamku na Wawelu.


Fot.  Portal wejściowy do zamku. Widoczna nad nim łacińska inskrypcja.
Zwraca uwagę bogate zdobienie kamiennych obramień okiennych,znajdujacych się w niszach - otworach północnej elewacji budynku. Świadczy to o typowej renesansowej dekoracji okiennej.
W latach trzydziestych XVII wieku dobudowano w północnej części wyspy piętrowy budynek bramny. Na parterze znajduje się przelot bramny ze strzelnicami kluczowymi, na piętrze znajduje się cztery okna o orientacji pionowej z sześcioma kwaterami. Obramienia okien są kamienne i profilowane. Wnęki okienne są we wszystkich ścianach budynku bramnego. 
Brama jest ozdobiona kamiennym portalem wejściowym, w naczółku którego znajduje się herb Lipskich(Łada).


Fot.Brama wjazdowa do dworu w Modliszewicach. W naczółku portalu herb Łada(Lipscy).
Historia budowli
Zamek został wybudowany w XIV wieku przez Odrowążów. Obecny wygląc dwór zawdzięcza Andrzejowi Dunin Modliszewskiemu, który w końcu XVI wieku wybudował renesansowy dwór o charakterze obronnym na miejscu starego zamku Odrowążów. Na początku XVII wieku zamek nabył Jan Lipski, póżniejszy prymas Polski. On to dobudował piętrowy budynek bramny i otoczył dwór murem obwodwym. W I połowie XVIII wieku dwór przeszedł we władanie rodu Małachowskich, którzy dobudowali przyległy budynek zwany kuźnią. Koniec XIX wieku zamek został sprzedany Tarnowskim, którzy nie przeprowadzili żadnych prac remontowych.
W czasie II Wojny Światowej w Modliszewicach miał siedzibę niemiecki zarządca Fittig, który został zlikwidowany przez dowódcę II Zgrupowania Partyzanckiego Waldemara Szwieca "Robota" w czasie spektakularnej akcji   w 1943 roku.
W latach 1983 - 1985 odbudowano budynek bramny oraz Kużnię. W latach dziewięćdziesiątych rozpoczęto remont dworu, ale ze względu na brak środków finansowych zaniechano prac.
Obecnie zamek w Modliszewicach jest własnością Świętokrzyskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego.

Miejsce nr 8 - Pierzchnicka Góra Piwniczna
Lokalizacja: Pierzchnica, gmina Pierzchnica. Powiat kielecki
Położenie i informacje praktyczne: Pierzchnicka Góra Piwniczna zlokalizowana jest we wschodniej części Pierzchnicy przy drodze prowadzącej na Drugnię, Potok, Raków. Najlepiej dojechać skręcając z trasy 73 ( Kielce - Busko Zdrój - Tarnów) w miejscowości Lisów, kierując się na Maleszową i Pierzchnicę. Piwnice znajdują się przy ulicy Stawowej.
Opis miejsca: W Górze Piwnicznej zachował się zespół około 80 piwnic z przełomu XVIII/XIX wieku. Działka na której wybudowano piwnice należała do wspólnoty gruntowej Piechrzniczan, rzadko spotykanej w Polsce formie własności. Piwnice miały funkcję magazynową. Przechowywano w nich płody rolne, inne produkty. Niektóre hipotezy oparte na przekazach ludowych potwierdzają, że w piwnicach składowano miody pitne i być może inne alkohole wyrabiane chałupniczym sposobem.
Piwnice zajmują obszar zbliżony do trapezu, powierzchnia to prawie 0,9 ha. Większość z pwinic zbudowana jest na planie prostokąta. Wymiary wnętrz wynoszą długość od 1,4 m do 6,10 m, szerokość od 1,2 do 3 m, wysokość od 1,85 do 3,45 metra. Otwory wejściowe znajdują się na wysokości 0,6 m. Nad nimi znajdują się otwory wentylacyjne. Dna piwnic to klepiska.
Według ostatniej inwentaryzacji zachowało się w stanie technicznym dobrym - 63, w średnim - 8 i w złym 6 piwnic.*
Obecnie sporo piwnic jest w dalszym ciągu użytkowanych przez miejscową ludność, te porzucone niestety niszczeją. Na terenie zespołu piwnicznego znajduje sie tablica informacyjna, z której możemy dowiedzieć się na temat tego ciekawego, nieznanego zabytku. Reasumując jest to jeden z unikalnych w skali kraju zespół piwnic. Zapomniany, niedoceniany przez turystów i mieszkańców gminy.
* Dane z opracowania Danuta Sochacka, Monika Kraszewska " Pierzchnicka Góra Piwniczna w strukturze przestrzennej i krajobrazie." nr 3/2010 PAN, O. w Krakowie, s181-196.

 Fot. Góra Piwniczna w Pierzchnicy. Otwory wejściowe do dwóch piwnic.

Miejsce nr 9 - Ruiny kościoła pw. Św. Michała Archanioła w Grzymałkowie
Lokalizacja: Grzymałków, gmina Mniów. Powiat kielecki.
Położenie i informacje praktyczne: Ruiny kościoła położone są w miejscowości Grzymałków. Około 8 km od Mniowa ( trasa nr 74) w kierunku Wólki Kłuckiej, Pałęg, Łopuszna. W Grzymałkowie jadąc od Mniowa ruiny świątyni znajdują się po lewej stronie, około 100 metrów od nowego kościoła.
Uwaga kościół jest zamknięty. Wejść do niego można po wcześniejszym uzgodnieniu z konserwatorem zabytków. Otoczenie światyni oraz jego podniszczone elewacje możemy oglądać po sforsowaniu otaczajacego drewnianego parkanu.
Zapomniane: ruiny kościoła pw. Św. Michała Archanioła w Grzymałkowie
Opis miejsca:
Historia powstania świątyni w Grzymałkowie sięga połowy XVII wieku. W 1631 roku, pan Kazanowski, właściciel okolicznych dóbr wybudował drewniany kościół pw. Św. Michała Archanioła. Od kościółka powstała miejscowość o nazwie Grzymałków ( herb Kazanowskich - Grzymała).W ciągu następnego stulecia świątynia była zaniedbywana, brakowało wsparcia kolatorskiego. Wedłu przekazów kronikarskich 17 czerwca 1849 roku kościół został zniszczony w wyniku przejścia gwałtownej trąby powietrznej, huraganu?.Co niektórzy sądzą, że kościół został rozebrany po to aby wznieśc nowy obiekt.
W 1859 roku kościół został dopiero odbudowany z inicjatywy księdza Franciszka Gierasińskiego. Architektem był Antoni Kurella, muratorem - Franciszek Makulski. Głównym fundatorem, sponsorem - kolatorem był hrabia Eustachy Kołłątaj ze słynnej linii kołłątajowskiej.W 1878 roku kościół został odrestaurowany. 27.09.1922 kościół został konsekrowany pw. Św. Michała Archanioła.W 1978 roku po przeszło 20 latach budowy oddano do uzytku nowy kościół w Grzymałkowie. Opisywana światynia została opuszczona i niszczeje. Obiekt nie jest wpisany w rejestr zabytków. Władze kościelne postulują za rozbiórką kościoła.
Piękna, wyjątkowa świątynia z XVII wiecznym rodowodzie jest obiektem zapomnianym i co najgorsze niechcianym.....
Eustachy Kołłątaj był synem drugiego brata Hugona Kołłątaja - Jana. Był właścicielem Wólki Kłuckiej oraz spadkobiercą pałacu w tej miejscowości, który należał według niektórych źródeł do jego stryja Hugona.Na cmentarzu parafialnym w Grzymałkowie do dziś zachowane są nagrobki rodziny Kołłątajów.
Opis świątyni:
Budowla murowana na planie prostokata o wymiarach: długości - 22 metrów, szerokości - 11 metrów, wysokości 6 metrów. Świątynia zorientowana, fasada zachodnia flankowana dwoma piętrowymi wieżami, połączonymi trójkatnym naczółkiem.Wejście zachodnie w formie ryzalitu wystającego ponad lico fasady zachodniej. Ryzalit zwieńczony trójkatnie, poniżej niego dwuuskokowy gzyms.
Wewnątrz światynia trójnawowa. Prezbiterium niższe ( zachowane z drewnianego kościoła), zamykające półkoliście nawę główną. Znajdowały się tutaj trzy ołtarze ( niektóre zachowane do dziś.)


Fot. Zachodni fronton kościoła pw. Św. Michała Archanioła w Grzymałkowie.

Miejsce nr 10 - Ruiny zamku w Mokrsku Górnym
Lokalizacja: Mokrsko Górne, gmina Sobków. Powiat kielecki
Położenie i informacje praktyczne: Ruiny zamku w Mokrsku Górnym znajdują się 6 km na wschód od miejscowości Mnichów, położonej przy trasie E 77, z Kielc dojedziemy trasą nr 762 do Chęcin, dalej E77 do miejscowości Brzegi, następnie skręt na Sobków i dalej Mokrsko Górne.W Morksku samochód lub autokar najlepiej zostawić przy kościele parafialnym im. Wniebowstąpienia NMP.Za domem nr 35 należy skręcić w prawo. Dalej pieszo około 400 metrów drogą szutrową.Do zamku prowadzi polna droga. Uwaga: ruiny zamku należą do prywatnej osoby. Wstęp na teren posesji na własną odpowiedzialność.
Zapomniane: Ruiny zamku z 2 poł. XIV w
Opis miejsca:
Historia zamku
Pierwszymi posiadaczami zamku w Mokrsku byli Jelitczykowie. Piotr Jelita oraz jego brat Tomisław. Wybudowana została przez nich murowana wieża położona na kopcu w Mokrsku Dolnym.
Syn Piotra Jelity biskup krakowski Florian z Mokrska( przypuszczalnie z bratem Klemensem) rozpoczął budowę pierwotnego murowanego
gotyckiego zamku na sztucznej wyspie otoczonej fosą. Zamek był budowany w latach 1355 - 1380 ( smierć Floriana), budowę kontynuował Klemens. Ostatecznie budowę zamku zakończono około 1390 roku.
W 1509 roku ród Mokrskich utracił bezpowrotnie zamek. W tym roku Mikołaj Mokrski sprzedał rodowy majątek za 2000 florenów węgierskich Andrzejowi z Boryszewic.  W 1531 roku za 2000 florenów zamek odkupiła od ówczesnych właścicieli królowa Bona. Chciała w ten sposób powiększyć majątek ziemski klucza chęcińskiego, będącego uposażeniem wdów królewskich. Nadzorcą nowo nabytych włości został wojewoda sandomierski Piotr Kmita.W 1535 roku zamek zostaje rozbudowany z małej gotyckiej na okazałą rezydencję renesansową. Nowa renesansowa budowla została wzniesiona na planie prostokąta, z trzema skrzydłami mieszkalnymi oraz wieżą bramną.
Bona w 1540 zamek odsprzedała Jakubowi Secygniowskiemu.
Na przełomie XVI i XVII wieku zamek rozbudowano o nowe skrzydło, w latach 30 XVII wieku rozbudowano (powiększono w pionie) mury kurtynowe łączące skrzydła zamku.
Na przełomie XVIII i XIX wieku budowla utraciła funkcje mieszkalne. W połowie XIX wieku zamek przeszedł w ręce Zofii Stoińskiej. Ówcześni właściciele próbowali podżwignąć zamek z ruin, jednak koszty remontu przekraczały  posiadane fundusze.


Ryc. Zamek w Mokrsku Górnym, rys. Ussener 1805r. Źródło: Dariusz Kalina, Dzieje i Zabytki Małych Ojczyzn. Gmina Sobków.
Dziś zamek ponownie przeszedł w ręce prywatne. Właścicielem jest przedsiębiorca z Górnego Śląska. Przeprowadza na własną rękę remont, który moim zdaniem nie jest do końca przemyślany.
ARCHITEKTURA


Ryc. Plan zamku w Mokrsku Górnym po przebudowie w 1535 roku

Zamek został wyudowany na planie prostokąta. Składał się z 4 części. Dziedzińca o wymiarach 24x29m o pow. ok. 750m2, głównego domu mieszkalnago( Domu Pańskiego), skrzydła z XVII w oraz ryzalitowej bramy wjazdowej.
Zachowały się resztki murów trzech skrzydeł. Część zachodnia ruin widoczna jest  do wysokości 2 piętra.


Fot. Widok na zamek w Mokrsku. Widoczne zachowane skrzydło mieszkalne z XVII wieku. W głębi dziedzińca pojedyńcza ściana Domu Pańskiego z XVI w.Poniżej niej trzy arkadowe łuki będące pozostałością krużganków.

Dom Pański był murowany z kamienia.Składał się z czterech kondygnacji, w każdej kondygnacji znajdowało się po trzy pomieszczenia o układzie amfiladowym. Na drugim piętrze środkowa sala pełniła funkcję reprezentacyjną. Odbywały sie tutaj bale z udziałem zaproszonych gości. Zachowały się piwnice  i przyziemia z charakterystycznym sklepieniem kolebkowym.Dom Pański nakryty był czterospadowym dachem z charakterystycznymi duzymi oknami o trzech kwaterach na drugim piętrze. Od strony dziedzińca zachowały sie również resztki sześciu arkad filarowych, będących pozostałością krużganków.Widoczne w ruinach tej części zamku są trzy narożniki ze szkarpami.
Nie zachowała się do dziś wieża bramna.Zbudowana na planie kwadratu. Nad arkadowym otworem bramnym umieszczone były trzy kluczowe strzelnice.Wieża była dwuczęściowa. Do wysokości muru kurtynowego kwadratowa, górna część na planie sześciokąta.
Mur otaczał z trzech stron dziedziniec o wymiarach 24 na 29m. Był zwieńczony chodnikiem pomiędzy pierwszym a drugim piętrem. Zwieńczony był prawdopodobnie krenalażem. Przypuszcza się, że pracą nad rozbudową zamku oraz murami prowadził mistrz Niemiec Benedykt, będący nadwornym architektem Zygmunta I.
Skrzydło z XVII wieku dostawione było do murów po obu stronach wieży bramnej.Była to budowla dwukondygnacyjna, oszkarpowana. Na drugiej kondygnacji trzy okna, na pierwszej dwa. Poniżej piętra piwnice.
Reasumując do dziś pozostały ruiny: Domu Pańskiego do wysokości 2 piętra w postaci jednej ściany, dwukondygnacyjne ściany skrzydła mieszkalnego wybudowanego w XVII wieku, pozostałości krużganków w postaci łuków arkadowych, szkarpy podtrzymujące skrzydła zamku.


Fot. Narożnik południowo - zachodni. Pozostałość skrzydła mieszkalnego z XVII w. Jak widać zamieszkany przez skrzydlatą brać:)

Miejsce nr 11 Kościół pw. Św. Pawła i Piotra
Lokalizacja: Beszowa, powiat staszowski
Położenie i informacje praktyczne: Beszowa położona jest 10 km na zachód od Połańca, przy drodze krajowej nr 79 z Sandomierza do Krakowa, około 30 km na południe od Staszowa.
Zapomniane: Kościół pw. Św. Pawła i Piotra, popauliński zespół klasztorny
Opis miejsca: Świątynia została wzniesiona na miejscu drewnianego kościoła w 1407 roku. Fundatorem był Wojciech Jastrzębiec, bp poznański. Czternaście lat później wspomniany biskup podarował kościółek w Beszowej (ówcześnie Beszowej Rycerskiej) zakonnikom paulińskim. Oni byli właścicielami tego sakralnego obiektu i zabudowań klasztornych do 1819 roku. Następne wieki to powolna rozbudowa świątyni i uzupełnianie jej wystroju. Pod koniec XVI wieku wybudowano szczyt nad prezbiterium, portal prowadzący z nawy południowej do kaplicy śś. Aniołów Stróżów.(pierwotny kościółek 1 fundacji). W 1616 roku rozbudowany kościół został ponownie konsekrowany przez bpa krakowskiego Piotra Gembickiego. W 1690 roku Hieronim Jagniątkowski(kasztelan połaniecki) ufundował przy beszowskiej świątyni kaplicę grobową. Została dobudowana do południowej fasady świątyni i przylegała do przykościelnego skrzydła klasztornego od zachodniej strony.Kaplica ta należy do późnorenesansowych kaplic grobowych zbudowanych na planie kwadratu z latarnią. Następne zmiany w wyglądzie zewnętrznym kościoła miały miejsce w połowie XVIII wieku. Dobudowano od północy kruchtę na planie pięcioboku. Po konfiskacie klasztoru kościół zaczął popadać systematycznie w ruinę. W latach 1905 -1913 z inicjatywy księdza Marcina religi przeprowadzono gruntowny remont. Została rozebrana kruchta, oknom przywrócony dawny gotycki kształt. Podniesiono posadzkę w kościele i obniżono poziom prezbiterium. Zburzono również część chóru muzycznego. Obecnie układ przestrzenny i wygląd kościoła nawiązuje do zmian z początku XX wieku.
Kościół ma układ bazylikowy,trójnawowy z czterema przęsłami. Szerokość naw bocznych wynosi 4.82*2, nawy głównej - 5,7 m. Do nawy głównej przylega bardzo krótkie prostokątne zorientowane prezbiterium. Nawa główna posiada pozorne drewniane sklepienia kolebkowe z lunetami. Oryginalne zachowane sklepienie krzyżowo - żebrowe pokrywa nawy boczne. Od południa przylega do świątyni kaplica Jagniątkowskich(obecnie zakrystia) oraz kaplica śś. Aniołów Stróżów z zabudowaniami klasztornymi (obiekty te są w ruinie).


Szkic: Plan kościoła w Beszowej. Żródło: http://zabytkowekoscioly.net
Ściany zewnętrzne podparte szkarpami. Zachodnią elewację wieńczą szczyty gotyckie, wschodnią szczyty późnorenesansowe. W zachodniej części kościoła gotycki portal schodkowy z laskowaniem.Od strony południowej przy kościele stoi dzwonnica modrzewiowa z XVII w. Na filarach bramy wjazdowej usytuowane posągi Św. Michała Archanioła i Jana Chrzciciela.


Zdj. Gotycki portal schodkowy świątyni w Beszowej
Wystrój wnętrz
Wyposażenie wnętrza jest  barokowe. W prezbiterium znajduje się ołtarz z 2. ćw. XVII w. z obrazem Wręczenie kluczy św. Piotrowi w polu głównym oraz rzeźbami świętych po bokach. Powyżej obrazy: Zwiastowanie NMP, w zwieńczeniu Ukrzyżowanie a nad nim rzeźba św. Michała Archanioła. Wzdłuż obu ściana prezbiterium ustawione są XVIII-wieczne stalle z zapleckami ozdobionymi malowidłami świętych związanych z zakonem paulinów. W nawach zobaczyć można kilka dalszych ołtarzy z XVII i XVIII w. oraz pochodzącą z tegoż czasu ambonę. Wspomniane już przęsło oratorium służy jako chór muzyczny, jego parapet zdobi płaskorzeźbiona scena Zesłania Ducha Św. z poł. XVII w. Prospekt organowy pochodzi z XVIII w. Najstarszy zabytkiem kościoła jest gotycka tablica erekcyjna z 1407 r., umieszczona nad wejściem do nieistniejącej już kaplicy śś. Aniołów Stróżów. Na południowej ścianie zawieszony jest też obraz Chrystusa w Ogrojcu, namalowany ok. 1700 r. być może przez malarza Karola de Prevot. W kaplicy Jagniątkowskich pełniącej dziś rolę zakrystii zachowały się tablice epitafijne członków tej rodziny. Przy kościele od południowego zachodu stoi okazała drewniana dzwonnica z XVIII w.

Zdj. Południowa elewacja kościoła pw. Św Pawła i Piotra w Beszowej. Brama wjazdowa z postaciami Św. Michała Archanioła i Jana Chrzciciela.( Żródło http://www.skyscrapercity.com)

Miejsce nr 12: Kościół pw. Św. Jakuba Apostoła Starszego
Lokalizacja: Probołowice, gmina Złota, powiat pińczowski
Położenie i informacje praktyczne: Kościół położony w miejscowości Probołowice, oddalonej ok. 10 km od Wiślicy( dojazd przez Stawiszyce, Miernów), z Działoszyc przez Czarnocin(droga nr 770), w Probołowicach kierunkowskaz Stawiszowice, po przejechaniu 500 metrów dojeżdżamy do celu). Przebiega tędy odcinek - szlak  Małopolskiej drogi Św. Jakuba z Sandomierza do Krakowa.
Zapomniane: Kościół pw. Św. Jakuba Apostoła Starszego
Opis miejsca, wygląd zewnętrzny: Według Długosza pierwsza świątynia wzniesiona w tym miejscu w XIII wieku. Około 1500 roku wybudowano drugi drewniany kościółek. Mogła to być inicjatywa Piotra Gnoińskiego herbu Rak. Obecna świątynia pochodzi z 1759 roku, fundatorem był proboszcz probowickiej parafii - Jacek Kowalski. W 1842 dokonano pierwszego gruntownego remontu, wymieniono gontowe pokrycie dachu. W XX wieku  dokonano konserwacji polichromii(1992-1993) i wymiany desek szalunku(1982). Tragicznym wydarzeniem dla probołowskiej świątyni była kradzież XVI w. dzwonu, która miała miejsce w czasie I Wojny Światowej.
Kościół został wzniesiony na kamiennej podmurówce. Jest drewniany, jednonawowy zorientowany z wielobocznie zamkniętym prezbiterium. Do wschodniej ściany prezbiterium dobudowano drewniany daszek z kamienną figurą Niepokalanej Marii Panny. Nawę przykrywa dach dwuspadowy, prezbiterium  - wielospadowy. Kościół zwieńczony  sześcioboczną wieżyczką z latarnią z sygnaturką. Dachy pokryte są blachą, która została wymieniona za gont.


Zdj. Kościół pw. Św. Jakuba Starszego Apostoła z połowy XVIII wieku
Wyposażenie wnętrz
Ściana tęczowa ozdobiona jest płaskorzeźbionym krucyfiksem w promieniach, z rzeźbionymi liśćmi po bokach. Na stropie nawy i prezbiterium została namalowana polichromia z malowidłami przedstawiającymi życie Najświętszej Marii Panny i symbole naszej wiary. Została konsekrowana po II wojnie światowej. Nie znamy jej autora ani wieku powstania. Ściany udekorowane unikalnymi obrazami powstałymi po położeniu płótna na drewnie. W głównym ołtarzu z 1757  zwraca uwagę obraz Chrystusa na krzyżu z wyjątkowym w skali kraju zwróceniem głowy w lewą stronę!!!!, na zasuwie ołtarza znajduje się obraz Przemienienie Pańskie.


Zdjęcie: Ołtarz w prezbiterium kościoła pw. Św. Jakuba Starszego Apostoła
Na boku ołtarza rzeżby: świętego Piotra i Pawła, w górnej części ołtarza - gołębica. Symbol Ducha Świętego. Z lewej strony ołtarza obraz Świętej Rodziny datowany na 1520 rok i późnobarkowy krucyfiks z przytwierdzonym wotum. Po prawej stronie prezbiterium znajduje się późnobarokowa chrzcielnica i barokowy konfesjonał. Z lewej strony prezbiterium zawieszona jest ambona z rzeźbami czterema ewangelistów. z drugiej połowy XVIII wieku. Przy ścianie tęczowej są dwa ołtarze. W prawym oltarzu ( południowa część świątyni)  obraz św. Jakuba Starszego. Na zasuwie św. Izydor z sześcioma palcami! u prawej dłoni. Ołtarz wieńczą obrazy z postaciami Św. Szymina i św. Judy Tadeusza. W ołtarzu po lewej stronie ściany tęczowej( północna część świątyni) obraz przedstawiający Matkę Boską z Dzieciątkiem zwanej Probołowską, obraz słynący z cudów - namalowany przez nieznanego arystę w XVII wieku. Po bokach ołtarza rzeźby św. Kazimierza i św. Jana Kantego. Na zwieńczeniu ołtarza - obraz Św. Magdaleny.

POWRÓT